De term verlatingsangst is een verschijnsel dat zowel kinderen als volwassenen treft.
De gedachten om verlaten te worden door mensen waar we sterk gehecht aan zijn, roept bij personen die lijden aan verlatingsangst een buitensporige angst op.

Nu is het zo dat ieder mens enige mate van bezorgdheid kent bij het verliezen van dierbaren. Het zal niemand koud laten wanneer het contact verbroken of verminderd wordt met mensen die dichtbij ons staan.

 

Wat is verlatingsangst?

Het verschil bij mensen met verlatingsangst, zit in ‘m in de overvloedige reactie bij verlating, of de gedachten aan verlating. Men kan bijvoorbeeld enorm van streek raken wanneer de partner niet thuis is of als bijvoorbeeld de kinderen plannen maken om het huis uit te gaan.

Er is sprake van verlatingsangst wanneer er een overdreven angst manifesteert bij enige vorm van verlating (of gedachten hier aan) en wanneer deze reactie niet past bij de leeftijd.

Zo hoort het er bij baby’s bij dat ze in paniek kunnen raken als ze de ouders uit het oog verliezen. Bij kleine kinderen is het ook normaal dat ze zich heel naar kunnen voelen als ze de ouders een tijdje niet hebben gezien of gehoord.

 

Verlatingsangst is leeftijdgebonden

Wanneer de reactie op verlating zodanig afwijkt van het gemiddelde, is er waarschijnlijk sprake van verlatingsangst. Bij baby’s en kleine kinderen is dit wat moeilijker te meten, aangezien het normaal is op jonge leeftijd last te hebben van deze angst. Bij volwassen personen is dit eenvoudiger aangezien volwassenen niet direct afhankelijk zijn van een ander om te overleven.

 

Oorzaken van verlatingsangst

Verlatingsangst kan volgens de laatste inzichten veroorzaakt worden door drie factoren. Zo onderscheidt onder andere de Parnassia Bavo Groep de volgende aanleidingen:

Onveilige hechting in de kindertijd

Een kind kan tijdens de vroege jeugd het verlaten en terugkomen van de ouders niet goed hebben verwerkt. Hier kan het kind in het volwassen leven een structurele last aan overhouden doordat het verlaten van andere dierbaren als blijvend moeilijk wordt ervaren.

Trauma

Een traumatische ervaring zoals seksueel misbruik of het overlijden van een dierbare op jonge leeftijd, kunnen er voor zorgen dat een persoon emotioneel instabiel opgroeit. Wanneer niet bijtijds en of correct behandeld kan de persoon hier de rest van zijn leven last aan ondervinden.

Borderline

Mensen met een borderline stoornis vertonen ook vaak symptomen van verlatingsangst. Het afstoten en naar zich toe trekken van mensen wijzen vaak naar verlatingsangst. Bij mensen die hier aan lijden is het hoofdzakelijk eerst borderline te behandelen, alvorens zich met verlatingsangst bezig te houden.

 

Symptomen

Wanneer lijdt je aan verlatingsangst en hoe kun je dat herkennen?

Verlatingsangst wordt in de GGZ (geestelijke gezondheidszorg) als officiële stoornis beschouwd.
Hoewel er geen eenduidige puntenlijst bestaat die verlatingsangst volledig kan uitsluiten, bestaan er algemene patronen die sterk kunnen wijzen op verlatingsangst. Wanneer één of meerdere symptomen zich openbaren kan dit betekenen dat iemand te maken heeft met deze stoornis.

De meest voorkomende symptomen en patronen:

 

• (overmatige) angst om alleen gelaten te worden

• (overmatige) angst om het huis en daarmee dierbaren te verlaten

• (overmatige) angst voor ziekte en ziek worden

• (overmatige) angst voor de dood

• Angst en ongemak bij vakanties of ergens anders slapen (ook wanneer dierbaren mee zijn)

• Dromen over verlaten worden

• Lang bij de ouders blijven wonen

• Lichamelijke reacties: zenuwen, hartkloppingen, oppervlakkige ademhaling, zweten, hoofdpijn, buikpijn, misselijkheid.

 

Verlatingsangst in een relatie

Er bestaat een wezenlijk verschil tussen een gezonde bezorgdheid om je partner te verliezen en een overmatige angst die je leven beheerst en de relatie ondermijnt. Wanneer er daadwerkelijk sprake is van verlatingsangst, leidt dit vaak tot extreme jaloerse gevoelens en een obsessieve drang om de ander te willen controleren. Dit kan met een grote hoeveelheid argwaan en wantrouwen gepaard gaan en zet grote druk op de relatie.

 

Een hoop relaties bezwijken onder de verlammende effecten van verlatingsangst. Vaak worden mensen die hier daadwerkelijk aan lijden niet serieus genomen door de omgeving.

 

 

 

Reacties uit de omgeving

Door de partner of anderen kunnen zulke mensen geclassificeerd worden als ‘iemand die de aandacht opeist’, ‘controlefreak’,  ‘een verwend iemand die altijd zijn/haar zin wil doorduwen’…

Het onbegrip wat mensen uit de omgeving ontvangen kan nog meer olie op het vuur gooien en zorgen dat de symptomen worden versterkt. Iets wat op zijn beurt weer leidt tot nog meer zuchtende reacties uit de omgeving. Een klassieke vicieuze cirkel die steeds lastiger en oncontroleerbaar wordt.

Het groeiende onbegrip is voor veel mensen die lijden aan verlatingsangst een reden en soms enige uitweg om een relatie te verbreken.

Verlatingsangst is een relatief onbekend fenomeen en krijgt niet de aandacht die het verdient.
Juist omdat dit verschijnsel zich zo onopvallend kan huisvesten, wordt het al snel afgedaan als gezeur of naar meer algemene zaken gewezen zoals stress of depressiviteit.

 

De theorie achter angst en verlatingsangst

Verlatingsangst kan in verschillende gradaties voorkomen.
Doordat het hier om een angststoornis gaat, is het belangrijk eerst te kijken naar hoe angst veroorzaakt wordt en zich manifesteert.

In de meeste gevallen wordt angst veroorzaakt door ‘aangeleerde’ denkpatronen. Denkpatronen zijn ingesleten hersenpaden waar via impulsen verlopen. Hoe vaker we ze gebruiken, hoe sterker de hersenpaden worden en hoe vaker we ze nodig hebben.

Als we ons iets aan hebben geleerd en dat veelvuldig blijven herhalen, zien de hersenen dit als bruikbaar en belangrijk. Hierdoor worden bepaalde denkpatronen heel gemakkelijk geactiveerd, met als gevolg dat gevoelens hier bij vrij komen. Angstige gedachten kunnen dankzij een trauma (diep ingesleten hersenpaden) de rest van iemands dagelijks leven beheersen.

 

Tips en oplossingen; Wat kun je zelf doen?

Gedachten, gevoelens en gedrag kunnen razendsnel en onopgemerkt plaatsvinden. Vooral de gedachten en gevoelens worden door een hoop mensen als iets vloeibaars gezien waar geen grip op te krijgen is.

Bij mensen die aan gedragsverandering willen doen, gaan de meesten te werk door het zichtbare gedrag te veranderen. Jezelf iets zichtbaars af- of aanleren lijkt vaak een oplossing maar is het niet.

Gedrag is ‘slechts’ het gevolg van je denk- en gevoelspatronen. Bij het aanpakken van gedrag, sleutel je aan de ‘buitenkant’ van het probleem. De kans op terugval is zeer groot omdat het denken en voelen (de onderliggende factoren) nog actief zijn.

 

Bewustwording van denk- en gevoelspatronen; Het gevoelsschema

Eén van de eerste en belangrijkste stappen die je kunt nemen, is zelf je emotionele routes in kaart brengen. Dit kan iedereen zelf doen, zonder bijval van een psycholoog.

Het eerste wat je daarvoor nodig hebt, is je dagelijkse activiteiten in kaart brengen.

Noteer iedere dag, gedurende een week, wat je doet op een dag en ongeveer hoelang elke activiteit duurt. Je aantal uren slaap, hoe laat je opstaat, hoe laat en hoelang je ontbijt, je school, werk, boodschappen, vrije tijdsbesteding enzovoorts.

Doe dit voor iedere dag van die week en laat witruimte tussen elke activiteit open.
Noteer aan het einde van iedere dag welke gedachten en gevoelens je had in de witruimtes. Beschrijf dit per activiteit zo uitbreid mogelijk.

Wanneer je dit voor iedere dag hebt gedaan en zeven dagen op een rij zal bekijken, zal dit hoogstwaarschijnlijk inzicht bieden in jouw manier van denken en voelen gedurende een week.

Een hoop mensen die dit ondergaan komen tot conclusies over hun eigen denken en handelen die ze voorheen niet wisten.

Een week is een relatief goede periode om dit soort dingen bij jezelf te achterhalen. Tegelijkertijd blijft een week ook een momentopname en zegt het niet alles. Wanneer je hier mee aan de slag gaat, is het raadzaam om een week te kiezen waar in niet al teveel dingen gebeuren of veranderen.
Een rustige ‘standaard’ week die dus een goede pijler kan zijn voor jouw belevingswereld.

Voor sommige mensen is het stuk van bewustwording wat dankzij zo’n week van noteren gebeurt, genoeg om zelf stapsgewijs de regie weer terug te pakken.

Voor een andere groep andere mensen kan dit een duw in de goede richting zijn maar is er meer nodig om de verlatingsangst onder controle te krijgen.

 

Erkenning van de stoornis; Bespreken van klachten

Een essentiële stap, is om verlatingsangst te herkennen (bij jezelf of de ander) en dit met elkaar te bespreken.

Erken dat het een serieuze stoornis is waarbij je je niet laat leiden door snelle veroordelingen. Door dit met elkaar met regelmaat te bespreken kan er een taboe doorbroken worden maar kunnen de stukken ook op hun plek gaan vallen.

Het gedrag van jezelf of de ander is wellicht goed te verklaren en hier is dus wat aan te doen.
Uiterst belangrijk dus dat gevoelens en gedrag worden benoemd zodat samen bepaald kan worden wat een eventuele volgende stap is.

 

Ontdek meer mogelijkheden voor het aanpakken van het probleem

Wanneer het doorlopen van het gevoelsschema en bespreken van de klachten lastig uitvoerbaar zijn, zijn er ook alternatieven.
Men kan via een verwijzing van de huisarts de klachten bespreken met een psycholoog of op zoek gaan naar een gecertificeerde relatietherapeut.

Verder kan de cursus ‘Betere relaties met iedereen’ een goede uitkomst bieden voor mensen met verlatingsangst. Ruim duizend cursisten, waarvan velen met verlatingsangst, hebben succesvol de cursus doorlopen. Zijn staan weer in beter met contact met zichzelf, met de ander en noteren een toename van levensvreugde.

Klik op onderstaande afbeelding om meer te weten te komen over het verbeteren van relaties.